Hipotiroidizm Nedir?

Hipotiroidizm, tiroid bezinin yeterince tiroid hormonu (özellikle T3 ve T4) üretmemesi sonucu ortaya çıkan, metabolizma hızını yavaşlatan ve birçok vücut fonksiyonunu etkileyen kronik bir sağlık problemidir. Tiroid hormonları; enerji üretimi, vücut ısısının dengelenmesi, kalp ritmi, sindirim, ruh hali, kas fonksiyonları, cilt sağlığı ve hatta üreme sistemi üzerinde belirleyici role sahiptir. Hormon yetersizliği, tüm bu sistemlerin yavaşlamasına neden olur.

Kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülür ve özellikle orta yaş üzerindeki kadınlarda tanı alma olasılığı yüksektir. Ancak bebeklikten yaşlılığa kadar her yaşta ortaya çıkabilir.

Hipotiroidizm Nasıl Ortaya Çıkar ve Nedenleri Nelerdir?

Hipotiroidizmin gelişimi yavaş ve sinsi olabilir. Bazı bireylerde yıllar boyunca belirtiler hafif seyredebilir. Hastalık, tiroid bezinin doğrudan etkilenmesi (primer), bezi kontrol eden hipofiz bezinin bozuklukları (sekonder) ya da hipotalamusun işlev bozukluğu (tersiyer) şeklinde üç temel düzeyde sınıflanır.

Başlıca nedenler şunlardır:

• Hashimoto tiroiditi: En sık görülen nedenidir. Bağışıklık sistemi tiroid bezini “yabancı” olarak tanımlar ve ona saldırır. Bez zamanla harap olur ve hormon üretimi düşer. Genetik yatkınlık belirgindir.
• Tiroid cerrahisi: Nodül, kanser veya guatr gibi nedenlerle yapılan tiroid ameliyatları sonucu bezin bir kısmı veya tamamı alınırsa hormon üretimi azalır.
• Radyoaktif iyot tedavisi: Özellikle hipertiroidi veya tiroid kanseri tedavisinde kullanılan bu yöntem, tiroid hücrelerini yok ederek hipotiroidiye neden olabilir.
• İyot dengesizlikleri: Hem iyot eksikliği hem de aşırı iyot alımı tiroid fonksiyonlarını bozabilir. Türkiye'de iyot eksikliği özellikle iç bölgelerde geçmişte daha yaygındı.
• İlaçlar: Lityum, amiodaron, interferon-alfa ve bazı kanser tedavileri tiroid bezine zarar verebilir.
• Doğuştan (konjenital) hipotiroidizm: Tiroid bezi olmadan ya da işlevsiz şekilde doğan bebeklerde görülür. Zekâ ve büyüme geriliği olmaması için erken tanı hayati önemdedir.
• Hipofiz veya hipotalamus bozuklukları: TSH ya da TRH eksikliği nedeniyle tiroid bezi uyarılamaz ve hormon üretimi azalır (santral hipotiroidi).
• Gebelik sonrası tiroidit (postpartum tiroidit): Bazı kadınlarda doğumdan sonra geçici tiroid iltihabı gelişir, bu durum önce hipertiroidi ardından hipotiroidiyle sonuçlanabilir.

Hipotiroidizmin Belirtileri

Belirtiler kişiden kişiye değişir ve hastalığın ciddiyetine göre artabilir. Başlangıçta hafif olabilir ve başka hastalıklarla karıştırılabilir. En sık görülen belirtiler:

• Sürekli yorgunluk ve halsizlik
• Sebepsiz kilo alma
• Üşüme hissi, soğuğa tahammülsüzlük
• Kabızlık
• Cilt kuruluğu, pul pul dökülme
• Saç dökülmesi, saçlarda incelme
• Depresyon, isteksizlik, huzursuzluk
• Hafıza zayıflığı, odaklanma sorunları
• Adet düzensizlikleri, kısırlık
• Yavaş kalp atımı (bradikardi)
• Kas ağrıları, kramplar
• Ses kısıklığı
• Yüzde şişlik, göz altlarında torbalanma
• Guatr (tiroid bezinde büyüme)
• Çocuklarda büyüme ve gelişim geriliği

Hipotiroidi Türleri ve Çeşitleri

1. Primer Hipotiroidizm : Tiroid bezinin kendisinde oluşan hastalıklardan kaynaklanır. Hashimoto tiroiditi, cerrahi müdahale ya da radyoaktif iyot sonrası en sık görülen tiptir.

2. Sekonder Hipotiroidizm : Hipofiz bezinin yeterli TSH salgılayamaması sonucu gelişir. Hipofiz tümörleri, ameliyatlar veya radyasyon tedavileri bu duruma yol açabilir.

3. Tersiyer Hipotiroidizm : Hipotalamusta TRH üretiminin bozulmasıyla oluşur. Çok nadirdir.

4. Subklinik Hipotiroidizm : TSH yüksek, ancak T4 ve T3 hormonları normaldir. Hafif ya da hiç belirti vermeyebilir ancak ileride tam hipotiroidiye dönüşebilir.

5. Konjenital Hipotiroidizm : Yeni doğan bebeklerde tiroid bezinin gelişmemesi veya hiç olmaması sonucu görülür. Tarama testleriyle erken tanı mümkündür.

6. Geçici Hipotiroidizm : Bazı enfeksiyonlar, doğum sonrası tiroidit gibi durumlarda geçici olarak tiroid yetmezliği gelişebilir.

7. İatrojenik Hipotiroidizm : Tıbbi müdahaleler (örneğin radyoaktif iyot tedavisi veya ameliyat) sonrası gelişen hipotiroidi.

Tanı Yöntemleri

Hipotiroidizm genellikle kan testleriyle kolayca teşhis edilir:

• TSH (Tiroid Stimülan Hormon): Hipotiroidide TSH yükselir (primer formda). Sekonder formda düşük olabilir.
• Serbest T4 (fT4): Genellikle düşüktür.
• Serbest T3 (fT3): Daha az güvenilir ama destekleyici olabilir.
• Anti-TPO ve Anti-TG antikorları: Hashimoto tiroiditinde yüksektir.
• Tiroid ultrasonu: Tiroid bezinin büyüklüğü, yapısı, nodül olup olmadığını gösterir.

Zararları ve Komplikasyonlar

• Guatr: Tiroid bezinin büyümesi.
• Kolesterol yüksekliği: Kalp hastalıklarına yol açabilir.
• Kısırlık: Hormonal denge bozulduğu için özellikle kadınlarda doğurganlık etkilenebilir.
• Zeka geriliği: Doğumsal hipotiroidide tedavisiz kalırsa ciddi zeka geriliği gelişebilir.
• Ruhsal sorunlar: Depresyon, anksiyete, odaklanma güçlüğü.
• Periferik nöropati: Uzun süreli hipotiroidide sinir hasarı.
• Myxedema (Miksödem): Nadir ama yaşamı tehdit eden, ağır hipotiroidi formudur. Bilinç kaybı, hipotermi, solunum baskılanması gibi belirtilerle seyredebilir.

Tedavisi ve Kullanılan İlaçlar

Hormon Replasman Tedavisi

Kullanılan başlıca ilaçlar:

Levotiroksin (T4): En yaygın kullanılan ilaçtır. Örnek ticari isimler: Euthyrox, Tefor, Tirodin, Levotiron.

Kullanım Şekli:

• Aç karnına, sabah alınır.
• Demir, kalsiyum ve bazı antasitlerle birlikte alınmamalıdır.
• İlaç alındıktan sonra en az 30 dakika yememek gerekir.

Doz Ayarı:

• Doz, yaşa, kiloya, hastalığın ciddiyetine göre ayarlanır.
• Başlangıçta 6-8 haftada bir TSH testi ile doz kontrolü yapılır.
• Gebelikte doz artırımı gerekebilir.

Alternatifler:

• Liothyronine (T3): Bazı durumlarda T4 ile birlikte verilebilir.
• Doğal tiroid ekstresi: Hayvansal kaynaklıdır, içerik standardı olmadığı için önerilmez.

Beslenme ve Yaşam Tarzı Önerileri

• İyot dengesi: Ne eksik ne fazla alınmalı. İyotlu tuz tercih edilmeli.
• Selenyum ve çinko: Bağışıklık sistemine ve tiroid fonksiyonlarına katkı sağlar.
• B12 ve D vitamini desteği: Eksikliği sık görülür, takviye önerilir.
• Glutensiz diyet: Hashimoto tiroiditi olan bazı kişilerde fayda sağlayabilir.
• Egzersiz: Hafif tempolu yürüyüşler, metabolizmayı canlandırabilir.
• Soğuktan korunma: Üşüme hassasiyeti olduğundan özellikle kış aylarında dikkat edilmeli.
• Bitkisel ve Alternatif Yaklaşımlar
• Ashwagandha: Tiroid üzerinde dengeleyici etkiler gösterdiğine dair bazı çalışmalar vardır.
• Zencefil, karahindiba, dulavratotu: Karaciğer ve tiroidi destekleyici özelliklere sahip olabilir.
• Selenyum içeren doğal kaynaklar: Brezilya cevizi gibi.

Bu ürünler destekleyici olabilir ancak hiçbir şekilde ilaç tedavisinin yerini alamaz. Mutlaka doktor onayı alınmalıdır.

Unutmayın, burada verilen bilgiler genel bir rehber niteliğindedir. Hipotiroidizm şüphesi taşıyorsanız veya tanı aldıysanız, size özel en doğru bilgi ve tedavi planı için mutlaka bir uzman hekime başvurmalısınız.